«ساختن یک فیلم کوتاه»
به قلم: روبرتو مولیترنی
ترجمه: صنم نادری
پیش تولید
قبل از شروع کردن پیش تولید باید فیلم‌نامه را کاملاً بررسی کرده باشیم. تک‌تک صفحه‌های فیلم‌نامه را جدا کرده و از هر صحنه فهرست بگیریم:
- محل فیلمبرداری
- شخصیت‌های در صحنه
- صحنه‌های مربوط به روز و شب؛ داخل و خارج
- همه وسایل مربوط به صحنه
- لباس‌ها
- نور
- گریم یا جلوه‌های ویژه؛ اگر به کار می‌آیند
- وسایل خاص؛ اگر لازم هستند
به این ترتیب خیلی زود متوجه مشکلاتی می‌شویم که باید با آن‌ها مواجه شویم. اما پیش از آن لازم است بدانیم با چه کسانی می‌توانیم این مشکلات را حل کنیم و گروه به حضور چند نفر نیاز دارد (آن‌هایی که استطاعت مالی حضورشان را داریم).
گروه کوچک و ایده‌آل ما البته غیر از کارگردان، فیلم‌نامه نویس و تدوین‌گر می‌تواند از این افراد تشکیل شود:
- مدیر فیلمبرداری
- طراح صحنه
- طراح لباس
- گریمور
- منشی صحنه
- مهندس صدا
- برنامه‌ریز
- یک یا چند نفر افراد کمکی
توجه داشته باشید که ما در یک دنیای ایده‌آل زندگی و کار نمی‌کنیم؛ دنیای ما مملو از محدودیت است و بنابراین خیلی از این مسؤولیت‌ها بر گرده یک نفر خواهد افتاد. در یک مجموعه حقیقی و واقعی افراد کمکی حضور دارند اما ما در اینجا حضور این چند نفر را در نظر می‌گیریم چرا که در حقیقت در تولیدات کوچک این نقش‌ها و وظایف وجود دارند و جلوتر درباره آن‌ها بهتر حرف خواهیم زد.
گاهی اوقات برای پیدا کردن افراد حرفه‌ای که می‌توانند از پس این نوع مسؤولیت‌ها بر بیایند پیشنهاداتی داده می شود اما به طور کلی می‌توانیم گروهی از دوستان‌مان که علاقه‌مند به سینما و دنیای نمایش هستند را هم گرد هم جمع کنیم و به هر یک از آن‌ها مسؤولیتی محول کنیم که به انجام دادنش علاقه‌مند هستند. هدف از این کار می‌تواند همکاری با آدم‌هایی باشد که به آن‌ها اعتماد داریم و با آن‌ها خیلی از علایق‌مان را سهیم می‌شویم؛ همچنین می‌توانیم گروهی تشکیل دهیم که در آینده با آن‌ها کارهای دیگر نیز انجام دهیم. به این ترتیب هدف خانه فرهنگی و گروهی که تشکیل داده‌ایم نیز حقیقی‌تر می‌شود.
- همکاران
- مدیر فیلمبرداری
مدیر فیلمبرداری (مخفف آن به انگلیسی DOP) وظیفه‌اش رسیدگی به تصاویر است. این کسی‌ست که همراه با کارگردان تصمیم می‌گیرد تا صحنه‌ها را چطور کادربندی کند. قانوناً باید از توانایی بالای تکنیکی برخوردار باشد تا بتواند به بهترین شکل ممکن از پس نیازهای هنری و زیبایی‌شناسی کارگردان و یا حتی خودش برآید. بنابراین او تصمیم می‌گیرد:
- موقعیت و تمام حرکات دستگاه فیلمبرداری کدام باشد
- تصاویر و کادربندی‌هایی که صحنه به آن‌ها نیاز دارند چطور توسط دوربین ضبط شود.
- نورهای لازم برای صحنه چطور تنظیم شوند و البته این کار را با همکاری مسؤول نور انجام می‌دهد.
در تولیدات مستقل یا کوچک مدیر فیلمبرداری معمولاً وظیفه اپراتور را نیز انجام می‌دهد. اپراتور کسی‌ست که به طور فیزیکی تمام وظایف مربوط به دستگاه فیلمبرداری را انجام می‌دهد. اگر برای ما امکان داشته باشد، می‌توانیم برای کمک به مدیر فیلمبرداری کسی را به‌عنوان کمکی یا دستیار اپراتور کنار او قرار دهیم که مطمئناً حضورش در بهبود روند کار مفید است (بسته به توانایی‌هایش می‌تواند به عنوان مثال در فوکوس کردن دستگاه فیلمبرداری، عوض کردن لنز دوربین یا به سادگی در مراقبت کردن از دوربین فیلمبرداری زمانی که از آن استفاده نمی‌شود کمک کند). امروزه حتی یک دستگاه دوربین دیجیتالی که توانایی فیلمبرداری کردن داشته باشد می‌تواند از وزن زیادی برخوردار باشد و بنابراین بهتر است اپراتور آن را همراه داشته باشد.
پیدا کردن یک مدیر فیلمبرداری و یک دستیار فیلم‌بردار کارکشته کاری به شدت سخت است: ما کار سینمایی انجام می‌دهیم و انجام دادن کاری حرفه ای و ایجاد کردن تصاویری خاطره‌انگیز توسط دستان هنرمند این گروه ایجاد می‌شود. پیدا کردن چنین افرادی می‌تواند کار ساده‌ای نباشد مخصوصا اگر درشهرهای بزرگ زندگی نمی‌کنیم. می‌توانیم این افراد را به واسطه مدرسه‌ها و یا مؤسسه‌های سینمایی که در شهرمان وجود دارند پیدا کنیم. به‌خصوص حالا که اکثر فیلم‌ها را می‌توان با یک دستگاه عکاسی reflex نیز انجام داد و به این ترتیب به راحتی می‌توان مسؤولیت دستیاری و یا حتی مدیریت فیلمبرداری را به یک عکاس محول کرد.
به واسطه الهامات و توانایی مالی‌مان می‌توانیم از حضور یک مدیر فیلمبرداری حرفه‌ای بهره‌مند شویم اما توجه داشته باشیم که معمولاً دستمزد این افراد می‌تواند خیلی بالا باشد.
می‌توانیم خودمان به مانند خیلی کارهای دیگر مسؤولیت پیدا کردن مدیر فیلمبرداری را به عهده بگیریم و یا به یکی از دوستان‌مان که دستی در پیدا کردن افراد با تجربه دارد اعتماد کنیم و از او بخواهیم تا فردی حرفه‌ای و باتجربه را به ما معرفی کند که با روش‌های سنتی آشناست. او حداقل می‌تواند یک دوربین عکاسی که کار فیلمبرداری نیز انجام می‌دهد داشته باشد و البته ذوق و استعداد نیز چاشنی کار و شخصیتش باشد تا به ما در رسیدن به هدفمان کمک کند.
در قسمتی که درباره صحنه (set) حرف می‌زنیم در مورد فیلمبرداری بیشتر توضیح خواهیم داد.
- طراح صحنه، طراح لباس و گریمور
وظیفه طراح صحنه رسیدگی و آذین بخشیدن به محیط‌هایی‌ست که قرار است در آن‌جا فیلمبرداری کنیم و یا حتی می‌تواند شرایط مکان‌هایی که در اختیار داریم را برای فیلمبرداری بهتر کند.
طراح لباس، وظیفه‌اش آماده ساختن لباس‌هایی‌ست که بازیگران استفاده می‌کنند یا این‌که می‌تواند از هرآنچه که در اختیار داریم بهره بگیرد.
وظیفه گریمور همان‌طور که از نامش معلوم است آرایش کردن بازیگران است؛ نه برای این‌که آن‌ها را زیباتر کند بلکه به آن‌ها کمک می‌کند تا تأثیرگذارتر باشند و «به چشم» دوربین فیلمبرداری بیایند و حتی از چهره آن‌ها در برابر نورهای شدید که در فیلمبرداری استفاده می‌شوند محافظت کند؛ چرا که یک نور سفید قوی می‌تواند چهره بازیگر را سفید کند و ناخواسته از او «شبح» بسازد. بنابراین وظیفه گریمور وظیفه سنگینی‌ست چرا که باید به بازیگر، بدن و چهره‌اش را پس دهد.
اگر توانایی مالی دعوت به همکاری این افراد را داشته باشیم قطعاً حضورشان می‌تواند تأثیرات به‌سزا و مثبتی در کار داشته باشد. حضور این افراد نسبت به مدیر فیلمبرداری و مسؤول نور از یک مزیت کوچکی برخوردار است: این افراد را می‌توان راحت‌تر پیدا کرد، چرا که این‌ها را می‌توان از بین افراد تأتری نیز یافت.
- منشی صحنه
به انگلیسی به این نقش Scrip Girl نیز می‌گویند. وظیفه او از یک‌سو مراقبت از کارهاست تا طبق برنامه از پیش نوشته شده پیش برود، یعنی می‌بایست حواسش باشد تا صحنه‌ای جا نماند و بین صحنه‌ها و حتی در خود تک صحنه‌ها تناقضی وجود نداشته نباشد (برای نمونه جای اجسام یا این‌که بازیگر در این صحنه سیگار را در دست چپش دارد یا در دست راستش و غیره…) و از طرف دیگر باید نسخه صحنه و یا مدارکی که پل ارتباطی بین سِت و اتاق مونتاژ است و در آن‌ها تایم‌کدها (کد زمان‌بندی آغاز و پایان هر صحنه یعنی از زمانی که کارگردان دستور حرکت می‌دهد تا توقف ضبط) و همچنین دلایل کارگردان، مدیر فیلمبرداری و صدابرداری برای هر سکانس نوشته شده است را حفظ، مراقبت و مرتب کند. به طرزی که اگر برای مثال صدابردار مشکلی در ضبط صدا پیدا کرده باشد و یا کارگردان مشکلی در بازی یک بازیگر، آن صحنه را در مونتاژ حذف می‌کنند و به این ترتیب در وقت نیز صرفه جویی می‌شود.
این کار نیز درست به مانند دیگر مشاغل به تجربه نیازمند است اما در ساخت فیلم کوتاه می‌توان به وجود یک خانم آگاه، زرنگ و حواس‌جمع بسنده کرد.
این‌که چرا این کار می‌بایستی توسط زنان انجام شود جزء اسرار این حرفه است.
